तुमचा पत्ता काय?

भारतात असताना कुणालाही पत्ता विचारला की एक छोटं पान भर लिहील्या शिवाय पत्ता पूर्ण होत नसे. म्हणजे बघा ना, साधारण पणे एखादा पत्ता असा असतो:

फ्लॅट क्र. ४, न्यू गणेश सोसायटी, सर्व्हे क्र. अ/१२३/ब३०२,

रावसाहेब थोरात कन्या शाळा रस्ता,

पतीत पावन राम मंदीरा जवळ,

फातीमानगर, पुणे - ४११३९२

 आता कसं एकदम पत्ता वाटतो. तरीही, हा पत्ता तुम्हाला पहिल्या झटक्यात मिळेलच ह्याची खात्री नसते. मिळालाच, तर ते तुमचं भाग्य आहे. पत्ता सांगणारा देखील सांगतो, की शाळा नाही कळाली तर थोपटे चौक विचारा, तिथून ५ मिनिटावर शाळेचं वळण आहे. फातीमानगर गाठल्यावर, एका पानाच्या टपरीवर तुम्हाला विचारावच लागेल- "रावसाहेब थोरात कन्या शाळा कुठे आली हो?" बरं त्यातही ह्या शाळेचं स्थानिक नाव वेगळं असू शकतं. ती एकेकाळी पुणे नगरपालिका शाळा क्र. ३२३ सुद्धा असू शकते. त्यामुळे तिचं नाव पालिका शाळा म्हणूनच प्रसिद्ध असतं. नवीन पूर्ण नाव विचारल्यास पानवाल्याला माहित नसण्याची दाट शक्यता असते. मग तुम्ही थोपटे चौक विचारता. ह्या सगळ्या दिव्यातून बाहेर पडून एकदाचं ते वळण सापडतं, ते राम मंदीर दिसतं आणि त्या मागची न्यू गणेश सोसायटी सापडते. 

कट-टू साता समुद्रापलीकडे. इथे कॅनडा मधे आलो, तेव्हा पहिल्यांदा येताना मित्राला त्याचा पत्ता विचारला होता. सुरवातीला त्याचाकडेच रहायची सोय असल्याने त्याचा पत्ता लागणार होता. आणि तुम्ही कॅनडा मधे कुठे रहाणार आहात ह्याची माहिती इमिग्रेशनच्या वेळेस देणे गरजेचे असते. हे देखील गमतीशीरच आहे म्हणा. माणूस नवीन नोकरीच्या अथवा शिक्षणाच्या ठिकाणी येतो. त्यावेळेस तो कुठे रहाणार आहे, ह्याची त्याला कशी कल्पना असेल? तरीही तुम्ही रहाण्याच्या ठिकाणाचा पत्ता द्यायचा असतो. असो, तर विषयांतर घडू न देता, मित्राने कळवले की त्याचा पत्ता खालील प्रमाणे आहे (हा पत्ता काल्पनिक आहे, पण येथील पत्त्यांचे स्वरुप असेच असते)

9803 20th Avenue,

Edmonton, Alberta 

A1B 3C4

त्याला म्हटले, झाला पत्ता? म्हणाला हो, इथे पत्ता असाच असतो. वरील पत्त्याचाअ अर्थ असा, की 98th Street आणि 20th Avenue वरील 3 नंबर क्रमांकाचं घर त्याचं. टॅक्सी वाल्याला हा पत्ता सांगितल्या तो बरोबर आणून सोडेल. किंवा तुमच्या फोनच्या GPS मधे हा पत्ता टाकला तरी तो तुम्हाला तुम्ही आहात तिथून त्या पत्त्या पर्यंतचा मार्ग अचूक दाखवेल. म्हणाला इथे ही गल्ली, तो चौक वगैरे असं पत्त्यात नसतं. म्हटलं अरे हा काय पत्ता झाला? सगळं शहर नुसतं Street आणि Avenue मधे वाटून टाकलं. हे केकचे तुकडे केल्या सारखे आहे. उभे कापले की Street बदलते, आडवे कापले की Avenue. तरी येथील काही Street अगर Avenue ला नावं देखील आहेत. उदाहरणार्थ, Whyte Avenue, University Avenue, Stony Plain Road, इत्यादि. पण हे अपवाद आहेत. इतर वेळीस तुम्ही केवळ एका Street आणि Avenue क्रमांकाचे धनी. दूरभाष कंपन्यांसाठी कसे, तुम्ही केवळ एक क्रमांक म्हणून असता, तसे. त्याला म्हटलं, पत्ता म्हणजे म्हणजे कसा पाहिजे

पाटलाच्या बखरी म्होरं मारुतीच्या देवळाच्या आडाल्ल्या अंगाला, 

मुक्काम हरणगाव, पोष्ट किंकवडी, जिल्हा सातारा.

संदर्भ: माझे पौष्टीक जीवन, लेखक: पु.ल. देशपांडे

मग कसं, कुठे तरी गेल्या सारखं वाटतं.